Khám phá lại Hà Nội

Read the article here at Dân Trí online

(Dân trí) - Mặc dù viết ra dự định cho năm mới từ đầu năm nhưng mãi đến bây giờ anh người Mỹ Zac Herman mới "thu hết can đảm" gửi tới cho Blog 26. Tuy vậy, câu chuyện của anh không hề cũ chút nào, bởi nó là "cam kết suốt đời và sự tiến triển bất tận".

LTS: Mới sống ở Hà Nội chưa lâu, nhưng Zac đã thể hiện một tình yêu vô cùng sâu đậm với thành phố này. Sau khi đã quen thuộc tới "mòn lối" nhiều con đường, Zac phát hiện ra rằng mình cần phải "phát hiện lại" Hà Nội, và đó chính là dự định cho năm 2011 của anh. Dân trí xin trân trọng giới thiệu bài viết của Zac và hy vọng anh sẽ sớm viết bài "tổng kết" quá trình thực hiện dự định của mình.

Dự định năm mới của tôi là khám phá lại Hà Nội. Sống ở đây được hơn một năm, tôi đã vạch ra được những tuyến đường quen thuộc trong thành phố. Trên bản đồ, tôi có thể dễ dàng dò theo những dạng hình học tạo nên bởi những con đường chính đến và đi từ văn phòng của mình, đến và đi từ những nhà hàng, phòng tranh và viện bảo tàng ưa thích của mình. Đừng hiểu nhầm tôi, để đạt được việc này cũng đã đòi hỏi một nỗ lực rất lớn rồi, và tôi khá tự hào về việc đó. Nhưng gần đây, tôi chợt nhận ra rằng cái lề thói hàng ngày của mình đã vươn tới một mức độ tự thỏa mãn rất nguy hiểm, một cách sống chầm chậm trở nên cứng nhắc như đá, tự cố định như những đường ray xe điện chạy xuyên phố xá.

Một cách quá thường xuyên, tôi nhận thấy mình đang đi xe giữa luồng người tham gia giao thông hối hả, vội vã lướt qua hàng trăm cửa hiệu dường như nhòa thành một khối hỗn độn những màu sắc và đèn neon. Sau một thời gian, tôi có cảm giác thế giới xung quanh mình thế nào đó mà đang tự sinh sôi theo một chu kỳ đều đều những mặt tiền, những thứ hàng hóa không rõ rệt và vô số cư dân mờ mờ đi lại ngược xuôi những vỉa hè bất tận. Cảm giác đó không khác gì với một nhân vật nhà Flintstones chạy qua một dãy nhà làm bằng đá dài tới mức vô lý, với cùng một bộ bàn ghế, lặp đi lặp lại lướt qua ở hậu cảnh.

Điều này thật sự là quá tệ bởi trong thực tế Hà Nội là một thành phố của những điều cụ thể và, khi được cho cơ hội xem xét kỹ, có rất ít thứ có thể bị coi là giống nhau. Về mặt kinh tế, điều này mang một loạt ý nghĩa riêng và là một chủ đề riêng hoàn toàn khác, nhưng nói về văn hóa, đó là một đặc tính rất đặc biệt và độc đáo mà khách du lịch cũng như những người sinh sống ở đây đều nên tận dụng. Chưa tới một tuần trước, tôi dành hẳn một ngày đi bộ quanh Quận Hoàn Kiếm, trái tim của Hà Nội. Ở đó, hàng chục phòng tranh, những không gian văn hóa và những phòng trưng bày nằm san sát nhau. Các họa sĩ, nhà sử học và những người am hiểu giao lưu với nhau bằng những ngôn ngữ biểu đạt nghệ thuật đa dạng. Thế kỷ 21 dường như va chạm mạnh mẽ và cùng lúc lại hòa quyện hoàn hảo với những ngôi đền cổ và những tượng đài kiểu xô viết. Một khung cảnh thành thị với kiến trúc thuộc địa và những hồ nước xanh ngắt tạo nên một trải nghiệm phi thời gian lạ lùng, thu hút số lượng lớn du khách. Và ở đó, tại trung tâm thành phố, lần đầu tiên tôi nảy ra ý tưởng khám phá lại Hà Nội.

Một người có thể bắt đầu khám phá lại Hà Nội như thế nào? Có nhiều con đường cùng dẫn tới một đích đến và ở thành phố cụ thể này, chà... có thật nhiều con đường. Ý của việc vận dụng sai lạc phép so sánh này của tôi là, đích đến của tôi là Hà Nội, một Hà Nội khác với cái mà tôi đã trở nên quen thuộc, và con đường mà tôi lựa chọn là con đường ít được đi, theo nghĩa đen. Ngày hôm đó, gần một tuần trước, tôi cố tình chọn một lối tôi chưa bao giờ đi, ít nhất là tôi cũng không nhớ được. Tôi len lỏi qua những con phố hẹp đến nỗi những người đi xe máy ngược chiều phải chạm vai vào nhau, và cuối cùng dừng lại trước Nhà Thờ Lớn. Tôi xuyên qua những đám đông vào giờ ăn trưa ngồi tràn trên các vỉa hè, và tỉnh táo tiến tới nhà tù Hỏa Lò. Với máy ảnh trên tay, tôi ghi lại những hình ảnh của Thư viện Quốc gia, Rạp Tháng Tám, và phố Lê Thái Tổ rợp bóng cây. Thoạt đầu, tôi cảm thấy mãn nguyện vì đã chinh phục được Hà Nội; song, không lâu sau đó tôi nhận ra rằng thực ra mình chỉ mới bắt đầu khám phá lại nó.

Mối quan hệ của chúng ta với Hà Nội không nên bị nhìn nhận như một trận chiến tiếp diễn, hay nơi những khái niệm như chiến thắng và chinh phục có thể được áp dụng. Đáng buồn thay, chủ đề này lại vang vọng qua những câu chuyện của nhiều người nước ngoài ở đây, cả những người chỉ ghé thăm và những người sống lâu dài. Bản thân tôi cũng thừa nhận từng tham gia vào cuộc chiến tâm lý chống lại Hà Nội gần như ngay sau khi tới đây. Tôi vật lộn chống lại những cái được cho là xấu xa của những khác biệt văn hóa, bao gồm nhưng không giới hạn trong, sự bất đếm xỉa chung tới luật giao thông và giờ hẹn, sự phân biệt trong thứ bậc xã hội, và việc quản lý rác thải kém hiệu quả. Tuy nhiên, phải tới một ngày số mệnh định đoạt, tôi mới bị biến cải bởi một sự thật đã cộng hưởng sâu trong tôi từ đó, thay đổi nhận thức và sâu xa hơn cả là toàn bộ mối quan hệ của tôi với thành phố. Đó là thế này: Hà Nội rất giống với thành phố quê hương tôi. Cái vịnh nơi nước ngấp nghé nhẹ nhàng vỗ về những khu đất lịch sử nơi tôi lớn lên giờ đã trở thành Sông Hồng, với cây cầu công nghiệp Long Biên vắt ngang. Chiếc xe đạp địa hình 10 tốc độ tôi từng dùng để chạy trong những giờ tan tầm biến thành chiếc xe máy Honda màu đen. Rạp chiếu phim nơi tôi ghé gần như mỗi cuối tuần để xem những bộ phim chi phí thấp và được đánh giá cao từ khắp thế giới, nay là rạp Megastar nơi mới đây khiến tôi cảm động vì phim "Cánh đồng Bất tận". Mặc dù Hà Nội có thể không bao giờ giống hệt như ngôi nhà thời thơ ấu của tôi, nó đang nhanh chóng trở thành ngôi nhà thứ hai của tôi.


Đối với tôi, Hà Nội là một thành phố của cơ hội chứ không phải sự giới hạn, của sự phiêu lưu chứ không phải sự đe dọa, và của sự biến chuyển chứ không phải thoái hóa. Và một lần nữa, đó hoàn toàn chỉ là vấn đề của nhận thức, của khám phá và liên tục khám phá lại; tất nhiên, nếu bạn chọn làm việc đó. Không thể hiểu được Hà Nội trong một ngày. Sự thấu hiểu thường đòi hỏi thời gian, sự kiên nhẫn, kinh nghiệm và chiêm nghiệm. Sau tất cả những gì đã được nói ra và được làm, dù sao cũng có thể là Hà Nội sẽ không bao giờ làm cho người ta hiểu được! Nhưng thế không có nghĩa là người ta không thể yêu nó chỉ sau một ngày. Dự định năm mới của tôi là khám phá lại Hà Nội. Đó là một cam kết suốt đời và sự tiến triển bất tận, mà không dẫn tới nơi nào cụ thể cả. Điều này có làm tôi nản chí? Ngược lại, nó truyền cảm hứng cho tôi.